ترجمه متن پزشکی و 10 راز مهم در ترجمه پزشکی

ترجمه متن پزشکی یکی از حساس ترین نوع ترجمه ها می باشد، در اینجا به ترجمه پزشکی و بخصوص ترجمه متن پزشکی می پردازیم و 10 راز مهم آن را باهم بررسی خواهیم کرد

آیا قصد دارید در حوزه‌ی ترجمه‌ی متون پزشکی فعالیت کنید؟ آیا از حساسیت‌های این حوزه خبر دارید؟

اگر فکر می‌کنید داشتن مدرک زبان انگلیسی یا تحصیلات مرتبط برای ورود به این حوزه کافی است، کاملاً اشتباه می‌کنید.

ترجمه در تمامی بخش‌ها نیازمند دقت و دانش کافی‌ است اما در ترجمه‌ی متون پزشکی با جان انسان‌ها سروکار داریم.

اگر در ترجمه‌ی آزمایش پزشکی اشتباه کنید، می‌دانید چه اتفاقی می‌افتد؟ جوابش ساده‌ است. جان بیمار را به خطر می‌اندازید.

ترجمه‌ی اشتباه منجر به مرگ بیمار می‌شود چون پزشک، داروخانه یا آزمایشگاه با توجه به ترجمه‌ی شما درباره بیمار قضاوت می‌کند.

هیچ انسانی نمی‌خواهد به عمد زندگی دیگری را به خطر بیندازد اما اشتباهات در هر کدام از بخش‌های پزشکی باعث فاجعه می‌شود.

سعدی بزرگ، استاد سخن چه زیبا می‌گوید:

دنیا نیرزد آنکه پریشان کنی دلی   //   زنهار بد مکن که نکردست عاقلی

این پنج روزه مهلت ایام آدمی      //  آزار مرمان نکند جز مغفلی

اگر شما یک پزشک بی دقت هستید و به راحتی با اشتباهات کاری خود کنار می آیید مسلما به جان انسان‌ها اهمیتی نمی‌دهید، نیازی به خواندن این مطلب ندارید.

اما اگر به اصول اخلاقی حرفه‌تان پایبند هستید به نکات زیر دقت کنید.

شما فقط با داشتن سواد پزشکی نمی‌توانید ترجمه کنید، چون باید با دستور زبان و نحوه‌ی ارائه‌ی مطلب هم آشنا باشید، به عبارتی مترجمی نیازمند تجربه است.

همچنین بدون دانش مرتبط هم نمی توانید متون پزشکی را ترجمه کنید چون هر اشتباهی باعث یک عمر پشیمانی می‌شود.

به خودتان بگویید «من فرصتی برای اشتباه کردن ندارم» حالا خوب دقت کنید.

ما قصد داریم ده راز ترجمه‌ی متون پزشکی را با شما درمیان بگذاریم. شاید بپرسید این رازها تا چه اندازه در رسیدن به اهداف‌تان موثر است؟ همه چیز به دقت و تعهد خودتان بستگی دارد.

راز اول : هدف‌ تان را مشخص کنید

گاهی ما مترجمان فکر می‌کنیم هراندازه ترجمه را با تنوع بیشتر انتخاب کنیم به نفع‌مان است. به عبارت‌ دیگر هرچه که کارفرما به ما ارائه دهد قبول می‌کنیم.

آیا در ترجمه‌ی متون پزشکی هم این کار درست است؟

خیر اگر شما تا به‌ حال با این دیدگاه ترجمه کردید، روش‌تان اشتباه بوده است.

آیا چون فکر می‌کنید دانشجوی پزشکی هم هستید می‌توانید هر متنی را ترجمه کنید؟

فکر می‌کنید هرگز اشتباه نمی‌کنید؟

ترجمه‌ی متون پزشکی دارای بخش‌های مختلف و با حساسیت بالا است. این رشته تخصص‌هایی مانند دندان‌پزشکی، قلب، مغز و اعصاب، استخوان و ... را شامل می‌شود.

آیا شما خودتان را علامه‌ی دهر می‌دانید که در تمام این تخصص‌ها می‌توانید فعالیت کنید؟

از طرفی رشته‌هایی مانند داروسازی و پیراپزشکی هم خود به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود.

اگر در رشته‌ی تحصیلی‌تان مطلبی را به اشتباه ارائه دهید، استاد از شما قبول می‌کند؟

خیر. زیرا دانش غلط منجر به تفکرات اشتباه می‌شود و در آینده ضررات جبران ناپذیری به دنبال دارد.

شما در هر مرحله باید درس را به خوبی ارائه دهید درغیر این صورت صلاحیت رشته‌ی پزشکی را ندارید. گاهی واژه ای در متون عمومی معنای مشخصی دارد اما در متون پزشکی مفهوم متفاوتی را انتقال می‌دهد یا در مقالات از مخفف‌ها استفاده می‌شود که ترجمه‌ی آن نیازمند شناخت و آگاهی‌ست.

بنابراین، راز اول این است حوزه‌ی کاری خود را مشخص کنید و در این راه دست به انتخاب بزنید. هر چقدر انتخاب‌هایتان هوشمندانه و متناسب با توانایی‌تان باشد، شانس یادگیری و موفقیت‌تان در این حوزه بیشتر است.

راز دوم : مطالعه مطالعه مطالعه

 بعضی از مترجمان خود را بی‌نیاز از مطالعه می‌دانند چون فکر می‌کنند هنگام ترجمه تنها با چند کلیک ساده می‌توانند اطلاعات موردنظرشان را پیدا کنند.

اگر شما هم این تفکر را دارید، مسیرتان را اشتباه انتخاب کرده‌اید. چطور می‌توانید متون پزشکی ترجمه کنید اما از مطالعه‌ی مقاله‌های روز علم پزشکی بی‌نیاز باشید؟ شما زمانی می‌توانید ترجمه‌ی دقیق از مقالات و اسناد پزشکی ارائه دهید که دانش به‌روزی داشته باشید.

سعی کنید از هر فرصتی برای افزایش اطلاعات‌ تان استفاده کنید. بروشور داروها را بخوانید و سایت‌های پزشکی را مطالعه کنید. در این سایت‌ها اطلاعات به طور واضح و بدون ابهام گردآوری شده تا مخاطب مطلب را بی اشتباه دریافت کند. یادتان باشد مطالعه‌ی مرتبط برای مترجم به مانند رابطه‌ی انرژی و خودرو است. اگر سوخت ماشین‌تان تمام شود تا چه مسافتی می‌توانید رانندگی را ادامه دهید؟

راز سوم : برنامه‌ریزی

 دنیای ترجمه با شانش ارتباط ضعیفی دارد. ممکن است از پله‌ی اول بالا بروید و کسی متوجه اشتباهات‌تان نشود اما در پله‌های بعدی مهارت شما مشخص می‌شود.

اگر آماده نباشید، شانس موفقیت‌تان را از دست می‌دهید. شاید بپرسید چه پیشنهادی برایتان دارم؟ راز سوم ما برنامه‌ریزی است.

برای خودتان یک برنامه‌ی یادگیری تدوین کنید و موضوعاتی را که به آن علاقه دارید فهرست کنید در صدر برنامه قرار دهید. همچنین به نیاز‌تان توجه کنید.

اگر یکی از اشناهایتان از بیماری خاصی رنج می‌برد و تمایل دارید در این زمینه بیشتر بدانید، شروع به مطالعه کنید. این کار باعث می‌شود شما در رشته خودتان متخصص باشید. مثلا اگر کسی را می‌شناسید از بیماری مربوط به استخوان رنج می‌برند، بخش ارتوپد را مطالعه کنید.

دنیای ترجمه سرشار از موقعیت‌های ناشناخته‌ست. شما باید دانش گسترده‌ای داشته باشید تا شرایط مختلف جوابگوی نیازتان باشد. همچنین برنامه‌ی کوتاه مدتی را طراحی کنید و اهداف‌تان را در آن بنویسید.

به قدم فعلی و قدم‌بعدی‌تان توجه کنید. ساعات کار خود را برنامه‌ریزی و بعد از اتمام هر قسمت از ترجمه‌ استراحت کوتاهی بکنید. فرایند ترجمه نیاز به دقت و تمرکز دارد و در ترجمه‌ی متون پزشکی عدم تمرکز موجب اشتباهات جبران‌ناپذیر می‌شود. پس زمان کار و استراحت‌تان را به طور صحیح برنامه‌ریزی کنید.

راز چهارم : برای ترجمه متن پزشکی لغت‌نامه‌ی پزشکی بسازید

 شما تا چه اندازه به لغت‌نامه‌های معروف پزشکی مراجعه می‌کنید؟

دایره‌‌المعارف پزشکی تابر، فرهنگ لغات پزشکی وبستر و فرهنگ فشرده لغات پزشکی آکسفورد از مهم‌ترین منابع رشته‌ی پزشکی هستند.

استفاده از دیکشنری‌های معتبر چه مقدار در پیشرفت‌تان موثر است؟ مسلما اگر رویکرد مشخصی برای استفاده از دیکشنری نداشته باشید زیاد نمی‌تواند برایتان مفید باشد.

این واقعیتی انکارناپذیر است که رشته‌ی پزشکی دارای اصطلاحات و کلمات تخصصی است به همین دلیل دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی که با این حوزه آشنایی دارند وارد ترجمه‌ی متون پزشکی می‌شوند. اگر دانش کافی در زمینه پزشکی دارید و منابع اطلاعاتی معتبری هم در اختیارتان است، هیچوقت دست از تلاش و جستجو برندارید.

گاهی اوقات برای ترجمه‌ی یک متن باید چند متن دیگر را هم مطالعه کنید. از طرفی علم پزشکی ثابت و مربوط به زمان گذشته نیست. هر روز پیشرفت‌های جدیدی حاصل می‌شود و واژگان جدیدی هم متولد می‌شود.

مترجم پزشکی لازم است مجلات روز دنیا را مطالعه کند، عبارات یا مخفف‌هایی را که برای‌تان ناآشناست در دفتر یا فایلی جداگانه یادداشت کنید. بعضی از قسمت‌های بدن مترداف‌های گوناگونی دارد، کلمات را به صورت موضوعی دسته‌بندی کنید. پس از چندسال شما منبعی بی‌نظیر از واژگان تخصصی خواهید داشت.

راز پنجم : دقت در ترجمه متن

 شاید شما هم از آن دسته مترجمان باشید که برای صرفه‌جویی در زمان و افزایش سرعت واژه‌های ناآشنا را حدس می‌زنند.

آیا متوجه حساس بودن حوزه‌ی کاری خود هستید؟ مخاطب به متن اصلی دسترسی ندارد و با اعتماد به شما اطلاعات را می‌پذیرد. آیا شما به راحتی از اعتماد مخاطب سوءاستفاده می‎کنید؟

اگر در ترجمه‌ی دیگر متون تخصصی اشتباه، اشتباه است در متون پزشکی اشتباه می‌تواند تبدیل به فاجعه شود. بنابراین، هنگام ترجمه لازم است محتاط باشید و با بالاترین میزان تمرکز ترجمه کنید. بسیاری از مترجمان باتجربه می‌دانند که تکنیک حدس زدن برای مطالعه و حفظ سرعت موثر است اما در ترجمه، خصوصاً متون تخصصی، عجله جایی ندارد و تکنیک حدس زدن درصد اشتباه‌تان را افزایش می‌دهد.

هر کلمه‌ای را که مطمئن نیستید معنی آن را در دیکشنری‌های تخصصی ( چند نمونه را در راز قبلی معرفی کردیم.) پیدا کنید. یادتان باشد که ترجمه‌ی اشتباه اسناد پزشکی بیمار، سلامتی‌اش را تهدید می‌کند.

راز ششم : تشخیص لحن درست

 مترجم باید لحن درست را تشخیص و به زبان مقصد انتقال دهد. آیا تا به حال فکر کرد‌ه‌اید اگر ترجمه‌ی بروشور داروها لحن درست رعایت نشود، چه اتفاقی می‍‌‌افتد؟

بیمار ممکن است عوارض دارو را نفهمد و پس از مصرف راهی بیمارستان شود. ممکن است مخاطبان مقاله‌ای علمی جمعی از پزشکان باشند، بدون شک لحن آن نسبت به مقاله‌ای که مخاطبانش دانشجویان هستند تخصصی‌تر است یا مقاله‌ای که در وب‌سایت اینترنتی منتشر می‌شود مخاطب آن عموم مردم است پس لحن آن باید ساده‌تر باشد.

مهم‌ترین مسأله انتقال کامل مفهوم است اما مترجمان باتجربه علاوه بر آن می‌توانند لحن متن اصلی را تشخیص دهند و وارد زبان مقصد کنند.

راز هفتم : معادل‌ یابی در ترجمه انگلیسی به فارسی متون پزشکی

معادل‌یابی در ترجمه‌ی انگلیسی به فارسی متون پزشکی بسیار سخت و طاقت‌فرساست و به تجربه نیاز دارد.

زیرا علم پزشکی دائم درحال دگرگونی و به‌روز شدن است، به همین میزان مترجم با واژه‌های جدید سروکار دارد. زمانی که با دو مترادف روبرو می‎شوید آن را با یک کلمه ترجمه نکنید چون ممکن است منظور نویسنده به طور کامل منتقل نشود پس ترجمه‌ی مترادف‌ها را به همان صورت متن اصلی انجام دهید.

نام اکثر داروها یا بیماری‌ها به صورت مخفف نوشته می‌شود. در معادل‌سازی برای آنها عجول نباشید و لغت‌نامه‌های پزشکی را نگاه کنید.

مثلا بیماری معده ممکن است پنج مترادف داشته باشد، شما نباید همه را با یک کلمه ترجمه‌ کنید، می‌توانید از روش گرته‌ برداری استفاده کنید. اگر معادل مناسبی نیافتید از اینترنت کمک بگیرید و مقاله‌هایی را که کلمه‌ی موردنظر در آن به کار رفته مطالعه کنید. یادتان باشد شما اجازه‌ی ریسک کردن ندارید. اگر در انتقال مفهوم به صورت روشن مشکل دارید، باید از افراد باتجربه کمک بگیرید.

راز هشتم : دو زبانه یا سه زبانه بودن

 شاید فکر کنید همین که متن انگلیسی را می فهمید و می‌توانید ترجمه‌ی آن را بنویسید، کافی باشد اما بیشتر مشکلات از همین جا شروع می‌شود.

جمله‌ی معروفی می‌گوید « مترجم پیش از یادگیری زبان دوم اول باید زبان مادری‌اش را خوب یاد بگیرد. » بسیاری از اشتباهات از جمله ابهام یا دوپهلویی نشانه‌ی عدم تسلط به زبان مقصد است.

پس پیش از هرچیز فارسی را خوب یاد بگیرید. همچنین اکثر مقالات علمی به زبان انگلیسی نوشته می‌شود اما بعضی از ژورنال‌ها به زبان‌های فرانسه یا آلمانی هستند. بهره‌گیری از زبان سوم اگر ضروری نباشد یار کمکی بسیار خوبی است. دانستن یکی دیگر از زبان‌های زنده‌ی دنیا درک شما را از واژه‌های تخصصی و بالا می‌برد و می‌توانید از آن مانند منبعی گسترده استفاده کنید.

راز نهم، استفاده درست منابع

در ترجمه‌ی متن پزشکی باید به مقالات علمی، کتاب‌های پزشکی و داده‌های تخصصی دسترسی داشته باشید اما نباید منابع مختلف هنگام ترجمه سبب گمراهی‌تان گردد.

بعضی از مترجمان به جای اینکه یاد بگیرند از منابع به درستی استفاده کنند، اطراف خودشان را با انبوهی از اطلاعات اشغال می‌کنند.

پیش از ترجمه لازم است لغات تخصصی متن را مطالعه کنید، آن را با منابع‌تان تطبیق دهید. این کار به حفظ یکدستی و داشتن کیفیت بالا کمک می‌کند. همچنین جدا از منابع پزشکی، تسلط بر منابع فنی و حقوقی هم لازم است.

برای مثال مترجمی که در زمینه دارویی و ترجمه‌ی بروشور فعالیت می‌کند باید علاوه بر دانش پزشکی باید به مهارت‌های سازمانی و اصطلاحات حقوقی هم آشنا باشد تا این متون به زبانی قابل فهم ترجمه شود.

راز نهایی : ترجمه متن پزشکی که ترجمه کرده اید را از اول بخوانید.

 ممکن است فکر کنید دوباره‌خوانی کاری بیهوده و حوصله‌سربر است و به ترجمه اولیه‌تان اکتفا کنید اما کارفرما هیچ گناهی ندارد وقتی با سیلی از ایرادات ویرایشی و نگارشی در ترجمه‌ی شما روبرو می‌شود.

پس دوباره‌خوانی را جدی بگیرید. حتما ترجمه‌تان را از اول بخوانید تا با دیدی کلی آن را تصحیح کنید.

همچنین مترجمانی که تجربه‌ی زیادی ندارند لازم است ترجمه را بارها و بارها بازخوانی کنند. ممکن است بار اول متوجه اشکال‌تان نشوید اما  صبور باشید.

همیشه یادتان باشد این حوزه بسیار حساس است و ترجمه باید بی‌اشتباه به دست مشتری برسد.

همانطور که پیش‌تر گفته شد در کمترین زمان نمی‌توان مسیر تجربه و تخصص را طی کرد.

ممکن است هنگام ترجمه بارها به نظر افراد باتجربه نیاز پیدا کنید یا بخواهید از آنها مشاوره بگیرید، شک نکنید که این کار به پیشرفت‌تان کمک می‌کند، همچنین شما اجازه‌ی خطا کردن ندارید چون به طور مستقیم با جان مردم سروکار دارید.

بنابراین اگر احساس می‌کنید که کارتان باید دقیق و بی‌نقص باشد، از خدمات آنلاین دارالترجمه‌ی آپ بهره بگیرید. تیم تخصصی ترجمه متون پزشکی در تمام مراحل همراه شماست. برای کسب اطلاعات بیشتر به بالای صفحه مراجعه کنید.