فصلنامه دارالترجمه آنلاین آپ (شماره 1)

فهرست عناوین فصلنامه شماره 1

- انتقال کامل فیسبوک به ترجمه ماشینی عصبی

- کدام کتاب‌ها رکورددار عرصه ترجمه در جهان هستند؟

- آشنایی باربات بازوی رباتیک مترجم

- 13 نکته جالب در ترجمه متون

عنوان مقاله : انتقال کامل فیسبوک به ترجمه ماشینی عصبی

اخیراً فیس بوک اعلام کرد فرآیند استفاده از ترجمه ماشینی عصبی را تکمیل کرده است. به عبارتی، اکنون این شبکه اجتماعی از شبکه های عصبی کانولوشن (CNNs) و شبکه‌های عصبی بازگشتی (RNNs) برای ترجمه خودکار محتوای فیسبوک استفاده می‌کند.

اکنون مدتی‌ است که گوگل، مایکروسافت و فیسبوک به استفاده از ترجمه ماشینی عصبی روی آورده‌اند و به سرعت در حال کنار گذاشتن روش قدیمی ترجمه ماشینی آماری مبتنی بر عبارت هستند. دلایل متعددی وجود دارد که چرا رویکردهای عصبی نسبت به روش‌های عبارت محور امید بخش ترند اما مهم‌ ترین آن ارائه ترجمه‌هایی دقیق تر است.

در روش سنتی ترجمه ماشینی، فرآیندی نسبتاً مشخص در کار است. سیستم‌های عبارت محور با تکیه بر جملات کلیدی، جملات را ترجمه کرده، سپس بر حسب احتمال ترجمه نهایی را ارائه می‌دهند. برای درک بهتر این موضوع، می‌توان از نرم افزار رُزتا استون نام برد که برای ترجمه متن، از عبارت‌های مشابه در زبان‌های مختلف بهره می‌گیرد.

این درحالی است که در مدل‌های عصبی، سطح بالاتری از انتزاع در کار است. در این روش، تفسیر جملات در قالب نمایش‌دهی بردار چند بعدی صورت می گیرد؛ بدین معنا که تلاش می‌کنیم به جای تکیه بر عبارات، براساس نوعی «بافت» ظاهری ترجمه کنیم.

فرآیندی خالی از نقص نیست و پژوهشگران کماکان در تلاش‌اند وابستگی‌های بلندمدت (حفظ درک و دقت در متون طولانی) را برطرف کنند. اما در مجموع روندی نوید بخش است و تا کنون نتایجی قابل توجه به دست داده است.

در سپتامبر ۲۰۱۶، گوگل اعلام کرد اولین مرحله از انتقال به ترجمه ماشینی عصبی تکمیل شده است. دو ماه پس از آن، مایکروسافت هم خبری مشابه را منتشر کرد. اکنون تقریباً نزدیک به یک سال است که فیسبوک در حال تلاش در جهت منتقل شدن به این روش دقیق‌تر ترجمه بوده و حال تکمیل شده است.

پژوهشکده هوش مصنوعی فیسبوک گزارش خود را در ماه مِی منتشر کرد و مدل‌های CNN خود را روی سایت گیت هاب به شکل متن باز قرار داد.

نسیب فزیل آیان، مدیر مهندس گروه فناوری‌های زبانی فیسبوک در مصاحبه‌ای گفت: «مشکل ما با اکثر جاهای دیگر فرق می‌کند و دلیل عمده آن نوع زبانی است که با آن سر وکار داریم. زبان محاوره و سرواژه های عامیانه زیادی در فیسبوک مشاهده می‌کنیم. سبک زبان بسیار متفاوت است».

در نتیجه این انتقال، فیسبوک شاهد افزایش 10 درصدی کیفیت ترجمه بوده است.

عنوان مقاله : کدام کتاب‌ها رکورد دار عرصه ترجمه در جهان هستند؟

شاید بهترین تعریفی که تا کنون از ترجمه ارائه شده، همانی باشد که «ژوزه ساراماگو» در وبلاگ‌ نوشت‌های خود برای ما برجای گذاشته است: «چیزی که هست» باید تبدیل به «چیز دیگری» شود تا «چیزی که بود» باقی بماند. اما سوال اصلی این است که یک اثر به چندین و چند زبان باید ترجمه شود تا به جایگاهی ویژه در عرصه‌ جهانی کتاب برسد و در اذهان کتابخوانان در سراسر جهان ماندگار شود. ترجمه شدن یک کتاب به زبان‌های مختلف می‌تواند معیار مناسبی برای تعیین میزان محبوبیت آن در میان اعضای جامعه ادبی جهان باشد. در گزارشی که پیش رو دارید، کتاب‌هایی که بیشترین آمار ترجمه را در دست دارند، به ترتیب بیشترین تعداد ترجمه از نگاهتان می‌گذرد:

1.«انجیل» کتاب مقدس مسیحیان تا کنون به 2527 زبان دنیا ترجمه شده و عنوان بیشترین کتاب  ترجمه شده را به دست آورده است. این آمار با احتساب چاپ حداقل یک کتاب از ترجمه‌ انجیل به دست آمده است. زبان‌های منبع این کتاب شامل عبری‌، آرامیک و یونانی می‌شود. انجیل عهد جدید به 1240 زبان و انجیل کامل (هر دو عهد جدید و قدیم) به 475 زبان دنیا برگردانده شده است. قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود از انجیل، پاپیروس‌هایی هستند که قدمت برخی به 50 تا 100 سال پس از اتمام نگارش متون قانون ثانی (یعنی سده دوم میلادی) می‌رسد.

2. دومین کتاب پرطرفدار ادبیات جهان در عرصه‌ ترجمه «پینوکیو» است که با خاطرات تمام کودکان گره خورده است. اثر ماندگار «کارلو کولودی» که در سال 1883 به زبان ایتالیایی به چاپ رسید، تا کنون به 260 زبان ترجمه شده است.

3.سومین رتبه‌ این فهرست با ترجمه به 200 زبان، نصیب اثر معروف «جان بانیان» با عنوان «سیر و سلوک زائر» شده است. این نویسنده انگلیسی کتابش را در سال 1678 منتشر کرد. این اثر یکی از  مهم‌ترین و تاثیرگذارترین کتب ادبی زبان انگلیسی محسوب می‌شود و موضوع آن درباره‌ی یک مسیحی است که در عالم خواب به او الهام می‌شود که باید از شهر محل سکونتش (شهر فنا) به شهر آسمانی سفر کند. خط سیر داستان با تمام ماجراهای اسرارآمیز آن در طول این سفر برای او حوادث عجیبی را رقم می‌زند.

4.محبوبترین داستان بعدی از نگاه مترجمان «شازده کوچولو» اثر معروف «آنتوان دو سنت اگزوپری» است. این کتاب که در اصل به زبان فرانسوی نگاشته شده‌، در سال 1943 به چاپ رسید و تا کنون به 180 زبان برگردانده شده است. این داستان جذاب «خوانده شده‌ترین» و «ترجمه شده‌ترین» کتاب فرانسوی‌زبان در جهان است و به عنوان بهترین کتاب قرن بیستم در فرانسه انتخاب شده است. از این کتاب به طور متوسط سالی یک میلیون نسخه در جهان به فروش می‌رسد. «شازده کوچولو» در سال 2007 نیز به عنوان کتاب سال فرانسه برگزیده شد.

5.«داستان های جن‌وپری اندرسن» که بین سال‌های 1835 تا 1852 انتشار یافتند، رتبه پنجم این فهرست  را در دست دارند. قصه‌های «هانس کریستین اندرسن» دانمارکی از جمله «دختر کبریت‌فروش»‌، «بندانگشتی‌«، «جوجه اردک زشت‌» و «لباس پادشاه» تا کنون توجه مترجمانی از 153 زبان دنیا را به خود جذب کرده‌اند.

6.در رتبه ششم کتاب «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»، رمان معروف «ژول ورن» دیده می‌شود. این اثر که تا کنون به 147 زبان برگردانده شده‌، اولین‌بار در سال 1870 و به زبان فرانسوی به چاپ رسید. رمان ژول ورن که برخی او را به حق پدر ادبیات علمی - تخیلی خوانده‌اند، درباره‌ی سفر به اعماق اقیانوس برای کشف نوعی هیولای دریایی ناشناخته ‌است.

7.پس از آن معروفترین اثری که در این جدول خودنمایی می‌کند‌، «ماجراجویی‌های استریکس» است. این داستان‌ها بین سال‌های 1959 تا 2010 به قلم «رنه گاسینی» و به زبان فرانسوی نوشته و توسط «آلبرت اودرزو» تصویرگری شده‌اند. این داستان‌ که تا کنون به 112 زبان ترجمه شده‌اند، در دهکده‌ای که ساکنان آن در مقابل اشغال رومی‌ها مبارزه می‌کنند، روی می‌دهد. نژاد ساکنان دهکده از نژاد «گِل» است. ( گل نام باستانی کشور فرانسه می باشد.)

8.«قرآن»، کتاب مقدس مسلمانان نیز به 112 زبان دنیا ترجمه شده و رتبه‌ هشتم این فهرست را در دست دارد.

9.پس از آن «آلیس در سرزمین عجایب» که به 97 زبان برگردانده شده‌، پرطرفدارترین اثر در دنیای ترجمه لقب گرفته است. «لوییس کارول» انگلیسی کتاب ارزشمندش را در سال 1865 روانه‌ی بازار کتاب کرد.

10.دیگر ماجراجویی‌ خاطره‌انگیز‌، یعنی «ماجراهای تن‌تن» که به 96 زبان دنیا ترجمه شده، در دهمین رتبه‌ی این جدول نشسته است. «ژرژ پراسپر رمی»، نویسنده‌ی فرانسوی با نام مستعار «هرژه» بین سال‌های 1929 و 1976 این داستان‌های دنباله‌ دار را منتشر کرد. «ماجراهای تَن‌تَن و میلو» از معروف‌ترین داستان‌های مصور جهان به حساب می‌آید.

عنوان مقاله : آشنایی با بازوی رباتیک مترجم

تیمی از دانشمندان دانشگاه آنتورپ در بلژیک در حال توسعه یک بازوی رباتیک مترجم هستند که متن را به زبان‌ علائم ترجمه می‌کند این مترجم به شکل یک دست رباتیک است و Project Aslan نام دارد. سامانه ابداعی، تقریبا چاپی است و قادر به ترجمه متون به ژست‌های هجی‌کننده دست است. با این حال هدف نهایی تیم علمی، ساخت رباتی با دو دست با یک چهره حالت‌دار جهت انتقال پیچیدگی‌های کامل زبان علائم است.

تا پیش از این نیز تلاش‌های فناورانه زیادی برای پر کردن گسست بین افراد ناشنوا و اشخاص دارای قوه شنوایی انجام شده بود که از جمله این تلاش‌ها می‌توان به تولید دستکش‌های هوشمند و ابزارهای تبلت‌مانندی اشاره کرد که ژست‌ها را به متن یا صوت تبدیل می‌کنند.

دست رباتیک Project Aslan که نام کامل آن «نود محرک زبان علائم آنتورپ» است، برای ترجمه متن یا واژگان گفتاری به زبان علائم طراحی شده است. در شکل فعلی، این بازو به یک رایانه متصل است و رایانه خود به یک شبکه وصل است؛ کاربران می‌توانند به شبکه محلی وصل شده و پیغام‌های متنی را به این بازو بفرستند و بازوی رباتیک نیز متن را به زبان علائم ترجمه می‌کند در حال حاضر، این ربات از سیستم الفبایی موسوم به "انگشت‌نگاری"(fingerspelling) استفاده می‌کند که در آن، هر حرف منفرد الفبا از طریق یک ژست جداگانه منتقل می‌شود

دست رباتیک جدید از 25 قطعه پلاستیکی چاپی ‌سه‌بعدی تشکیل شده که این قطعات با چاپگر رومیزی تولید شده‌اند. این سامانه همچنین مجهز به 16 موتور سروو(servo)، 3 کنترلر موتور، یک میکرورایانه Arduino Due و چند قطعه الکترونیکی دیگر است.

فرآیند تولید آن از طریق یک شبکه چاپگری سه‌بعدی جهانی موسوم به 3D Hubs نیز قابل انجام است و بنابراین می‌توان این ربات را در هر نقطه از زمین با استفاده از این شبکه تولید کرد. این سامانه جایگزین مترجم‌های انسانی نخواهد شد بلکه فرصتی برای کمک به افراد مبتلا به نقص شنوایی در موقعیت‌هایی است که کمک انسان در دسترس نیست.

در حالی که نسخه کنونی این ربات فقط متن را به علائم انگشت‌ نگاری ترجمه می‌کند، تیم علمی بر روی توسعه این سیستم جهت تولید نسخه‌های آتی با هدف انتقال ایده‌های دشوارتر کار می‌کند. در زبان علائم، مفاهیم از طریق ترکیبی از ژست‌های دست، ژست بدن و حالت‌های چهره منتقل می‌شوند، بنابراین محققان به دنبال ساخت رباتی با دو دست و ارائه طرح‌هایی برای افزودن حالت‌های چهره به آن هستند.

عنوان مقاله :13 نکته جالب در ترجمه

این مسئله برما پوشیده نیست که زبان یکی از جنبه های جالب و پیچیده زندگی ماست امروزه 7 هزارزبان در دنیا وجود دارد و خدمات ترجمه مسئله ای مهم برای شکستن سد زبانی بین کشورهاست.

نکات جالب در ترجمه

1 - کلمه ترنسلیت از کلمه لاتین ترنسلیشن به معنای ازجایی به جای دیگررفتن گرفته شده است.

2 - انجیل کتابی است که بیشترین تعداد ترجمه را به خود اختصاص داده است اعلامیه سازمان ملل به 400 زبان و هری پاتر به 70 زبان ترجمه شده است.

3 - سی سپتامبر روز جهانی ترجمه نام دارد این روز به افتخار سنت جروم که انجیل را ترجمه کرد و محافظ مترجمین به حساب میامد نام گذاری شده است.

4 - زبان هایی که معمولا به عنوان مبدا برای ترجمه قرار دارند فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، انگلیسی، روسی و ایتالیایی هستند.

5 - زبان هایی که معمولا به عنوان مقصد برای ترجمه قرار دارند آلمانی، فرانسوی، انگلیسی و ژاپنی هستند.

6 - یونسکو دارای یک دیتابیس آنلاین است که کتاب های ترجمه شده در سرتاسر دنیا را نشان می دهد 3 نویسنده ای که آثارشان بیشترین ترجمه رابه خود اختصاص داده است آگاتاکریستی ، ژول ورن و ویلیام شکسپییر می باشند.

7 - برطبق مطالعات اخیر 330 هزار مترجم حرفه ای در سراسر جهان وجود دارد.

8 - زبان انگلیسی حدود 250 هزارکلمه دارد و این درحالیست که یک فرد عادی حدود10-20 هزارتای آن را بلد است.

9 - یک مترجم حرفه ای توانایی ترجمه 250 کلمه در ساعت را دارد و یک مترجم فول تایم حدود 520 هزار کلمه درسال ترجمه می کند.

10 - به گفته حرفه ای ترین مترجم ها اسپانیایی راحت ترین زبان برای ترجمه است.

11 - فرانسوی ها عبارت سیاه چاله یا بلوک هول را برای ستاره فروپاشیده نپذیرفتند به این دلیل که ترجمه تحت الفظی این عبارت در فرانسوی کلمه ی بی ادبی است.

12 - بیشترین کتاب هایی که در دنیا ترجمه شده اند انجیل و پینوکیو هستند.

13 - در دهه ی اول قرن 21 بین سالهای 2000 تا 2010 75% کتابها به فرانسوی و آلمانی و5%به چینی ترجمه شده اند